Shkurt 1974/ Ceremonia sekrete për varrimin e Padër Mark Harapit

Dokumenti i Sigurimit të Shtetit dhe detajet e ndëshkimit të pesë personave përgjegjës që lejuan shërbesën fetare në ceremoninë e varrimit të klerikut që kishte kaluar kalvarin e 10 viteve burg e pesë viteve internim.

“Më kujtohët aty nga viti 1969, kur po kalonim në lagjen Serreq, tek kryqzimi i Kishës Katedrale, isha me mësuesin dhe mikun tim Sandër Troshani. U ndaluem të dy dhe të shtangur nuk po i besonim syve... po vrojtonim At Mark Harapin, i veshur me rroba të vjetra dhe të zeza, me një shkop dhe një strajcë që kishte në dorë, po kërkonte në grumbullin e plehut, pranë shtëpisë së të ndjerit Shan Deda... sigurisht, diçka për të ngrënë. E tmerrshme! Shkencëtari, dijetari, botanisti, perkthyesi... i uritun tue kërkue një kafshatë bukë, nder grumbujt e plehut perballë Kishës Kathedrale! Mësuesi i Rinisë Shkodrane... tue kerkue me shkop në pleh buken e gojës!” ka rrëfyer kështu, studiuesi Fritz Radovani, ndodhinë në Shkodër, në vitin 1969.

Po kush ishte Mark Harapi?!

At Marku ka përfunduar gjimnazin klasik për filozofi, në Seminarin Papnuer Shqiptar. Dy vite studioi teologji dhe më pas, vazhdoi studimet në Innsbruck të Tirolit. U kthye në Shqipëri, për të dhënë Meshën e Parë në Shkodër, në Gusht të vitit 1913. Më pas, shkoi në Itali, ku studioi dhe mori doktoraturën në Filozofi, në Universitetin Gregorian në Romë. At Marku refuzoi të gjitha detyrat e larta kishtare dhe vazhdoi në vitin 1936 në Shkodër, profesor i Seminarit Papnor për filozofi, teologji, dogmatikë dhe besim. Përgatitja e tij ishte në disa fusha, ku la gjurmët e veta si shkencëtar. Adaptoi në alfabetin e sotëm, librin “Çeta e Profetëve” (Cuneus Prophetarum). Përktheu librin e Manzonit “Të fejuemit”.

Botoi në revistat e kohës, artikuj filozofik dhe shkencor. Vazhdon deri në vdekjen e Norbert Joklit, korespondencën shkencore me Të. At Mark Harapi ishte një dijetar në fushën e botanikës, njihte mirë atë në zonat ku kishte shërbyer dhe kryesisht, pasioni i Tij lidhej me zonën e panjohur të Dukagjinit, ku me një kujdes të madh, mblodhi bimët e panjohuna të asaj zonë dhe krijoi koleksionet e plota. Komunikonte në këtë fushë me Dr. Margraf, profesor në Universitetin Botanik Berlin. Gjatë kohës që shkonte për të mbledhë bimë të panjohuna në Dukagjin dhe në zonat e larta malore të veriut, At Marku, studjonte edhe insektet e shpendët e atyre fshatrave.

Në muzeun e Shkollës së Jezuitëve, Ai, me ndihmën e Fratel Salës (italian), arriti të realizojë balsamosjen e disa prej shpendëve të rrallë, si dhe krijoi koleksionin e insekteve dhe luleve, të cilat plotësonin fondin shkencor të atyre studimeve aq me vlerë për shkencën Shqiptare, deri atëherë, jo vetem e panjohur, po edhe e pa prekur me dorë nga askush. Në vitin 1946, At Mark Harapi kishte studime, dorëshkrime dhe koleksione shkencore të panjohura (ndoshta edhe në universitetet Europiane), tri valixhe të mbushura dhe të ruajtura në Muzeun e Shkollës së Jezuitëve, të cilat u sekuestruan nga Sigurimi i Shtetit, kur u mbyll shkolla dhe të gjitha i kaluan Institutit të Shkencave në Tiranë...

Arrestimi

Padër Mark Harapi ishte një ndër klerikët shkodranë që u arrestua në pranverën e vitit 1948, dhe u dënua me 10 vjet burg, në korrik të vitit 1948. Pas kryerjes së dënimit, ai u internua edhe për pesë vite të tjera, për t'u kthyer në qytetin e tij të lindjes, në vitit 1965.  Ishte vëllai i klerikut të nderuar Atë Anton Harapi, i cili ishte ndër klerikët e parë që u pushkatua nga regjimi komunist. Në moshë të thyer, ai e la amanet tek miqtë e tij klerikë që kur të ndërronte jetë, të varrosej në vendin e tij, në Shirokë. Padër Mark Harapi ndërroi jetë më 10 shkurt të vitit 1974, duke lënë pas respektin e besimtarëve dhe gjithë qytetarëve të Shkodrës, por edhe kalvarin e mundimeve nëpër burgjet e internimet e diktaturës komuniste. Atë Ferdinand Pali dhe At Gjergj Vata u kujdesën të çojnë në vend amanetin e Padër Mark Harapit, për ta përcjellë me ceremoni fetare e për ta varrosur në Shirokë. Për të plotësuar amanetin e padër Markut, nuk ishte aq e lehtë sepse prej shtatë vitesh, ishte ndaluar nga regjimi komunist aplikimi i çdo riti fetar. Megjithatë, dy klerikët miq të padër Markut, ia dolën të çojnë në vend amanetin e tij, me ndihmën e disa qytetarëve të nderuar shkodranë.

Pak ditë pas ceremonisë së varrimit të padër Mark Harapit, pesë persona u ndëshkuan nga regjimi komunist, ndër të cilët spikat Luigj Bushati, që në atë kohë ishte përgjegjës i zyrës në ndërmarrjen e riparim-shërbimeve në Shkodër, digaster që kujdesej për ceremonitë e varrimit në këtë qytet. Kujto.al publikon për herë të parë, dokumentin e Sigurimit të Shtetit, kur ishte raportuar se si ishte realizuar ceremonia mortore e padër Mark Harapit, e ku ishte kryer sherbesa fetare, në kundërshtim me vendimet e diktaturës komuniste. Në dokument jepen detaje për ndëshkimet e pesë personave dhe porositë për “rritjen e vigjilencës për luftën kundër fesë”.

Dokumenti

Sot në orën 9 paradreke, të datës 29.02.1974, u informuam nga A.P. Xhemal Mehmeti n/drejtor i ndërmarrjes riparim shërbimeve se me datën 10.02 1974 ka vdekur kleriku padër Mark Harapi (i vëllai i Padër Anton Harapit) të cilit i është bërë ceremonia e varrimit sipas shërbesave fetare.

Me organizimin e ceremonisë së varrimit të këtij kleriku është marrë kleriku Ferdinand Pali (që vazhdon të ketë aktivitet fetar dhe lëviz shumë në qytet ditëne mërkurë dhe ditëne diel), i cili është paraqitur në zyrën e ndërmarrjes Riparim-Shërbimeve dhe ka kërkuar që të lejohet të bëhet varrimi në fshatin Shirokë, nëpunësi i kësaj zyre Luigj Bushati, në kundërshtim me rregullat e varrimit për qytetarët që banojnë në qytetin e Shkodrës, ka kryer formalitetet e nevojshme që lejojnë varrimin në Shirokë dhe u ka vënë në dispozicion një autobus. Pasi kanë kryer formalitetet, është marrë kufoma dhe autobusi është mbushur me klerikë e qytetarë të tjerë dhe janë drejtuar në fshatin Shirokë, ku kanë bërë edhe varrimin me ceremoni fetare.

Për këtë gjendje të krijuar, drejtoria e ndërmarrjes dhe organizata e partisë e riparim-shërbimeve, janë vënë në dijeni në datën 26.021974 dhe kanë marrë këto masa:

Është shkarkuar nga detyra e përgjegjësit të sektorit të Varrezave A.P. Haki Kuka dhe është dërguar punëtor në investime. Njëkohësisht ky do të analizohet edhe në organizatën e partisë pasi kritika dhe vërejtje për këto probleme ka patur edhe herë të tjera.

Është pushuar nga puna nëpunësi i zyrës së varrimit Luigj Bushati dhe i është dhënë paralajmërim për pushim nga puna Xhevat Aanamalit, një punonjës tjetër i këtij sektori për mungesë vigjilence dhe shfaqje të liberalizmit në kryerjen e formaliteteve të varrimit për disa raste. Ndërsa për dy shoferët që punojnë në parkun e komunales janë thirrur nga drejtoria, i është tërhequr vëmëndje për mungesë të vigjilencës dhe mosinformim dhe ky problem do të shtrohet dhe në kolektivin e shoferëve të kësaj ndërmarrje. Nga ana jonë po marrim masa: do të thërrasim sekretarët e organizatës bazë të partisë të lagjes “3 heronjtë” dhe të fshatit Shirokë për t'u tërhequr vëmendjen për indiferentizmin e tyre dhe përse nuk informojnë partinë e nuk marrin masa parandalimi të këtyre gjërave. Njëkohësisht mendojmë që këto dy organizata dhe ajo e Riparim Shërbimeve, të mblidhen të diskutojnë dhe të nxjerrin përgjegjësitë e komunistëve.

Me qëllim që t'u tërhiqet vëmendja mendojmë që t’i dërgohet një letër nga ana e komitetit të partisë të gjitha organizatave bazë të partisë, për të rritur vigjilencën në drejtim të luftës së kundër fesë dhe të aktivitetit që përpiqen të ushtrojnë klerikët në këtë drejtim. (Kemi patur edhe ndonjë rast tjetër që varrimi është bërë me ceremoni fetare si në Dukagjin, në qytet, në Oblikë, Gur i Zi etj)

Seat Kurti

Shkodër më 28.02.1974

Shënim: Të dhënat për jetën e At Mark Harapit janë marrë nga një artikull i botuar nga Fritz Radovani, në portalin "Zemra Shqiptare", me titull: Hapni dosjet!